Karakterbygging, del 1: Mine viktigaste karakterar, og korleis dei vart til

Ein ting som eg ofte får høyre når nokon har lese tekstar av meg, er at eg har levande karakterar. Difor tenkte eg at å skrive om karakterbygging, ville vere ei enkel oppgåve. Når eg fyrst har byrja å tenkje på saka, ser eg at det er meir komplisert enn som så. For kva er det eigentleg eg gjer når eg skal byggje ein karakter? Eg har gått gjennom mykje av “karakterregisteret” mitt i hovudet, men har problem med å finne kjelda til dei fleste av dei. Eg kan ta nokre dømer:

Robbie Orderbye er ein karakter eg skriv mykje om. Nesten alle novellene eg skriv, handlar om han, og då ofte i fyrsteperson, sånn at dei som har lese fleire av tekstane ikkje alltid veit at tekstane handlar om han. Dei som har lese nesten alt eg har skrive derimot, skjønar det som regel når han er hovudpersonen, uansett kva slags form eg skriv i. Som regel nemner eg korkje namn eller kjønn på hovudpersonen i ei novelle, av di det som regel er irrelevant for historia (dei fleste tenkjer ikkje konsekvent på namnet sitt og kjønnet sitt i laupet av ein dag). Når eg skriv lengre tekstar, er han gjerne og hovudperson. Dei to siste julekalendrane eg har skrive (eit kapittel kvar dag), har handla om han. Han er med andre ord ein viktig person for meg, for tida den viktigaste eg har. Men, korleis kom han til?

Eg skal no gå fram på korleis Robbie vart til, av di han er eit av dei beste døma eg har:

Då eg var ti år gamal, skapte eg Hannah. Hannah var eit fenomen eg nytta til ein debatt på SOL, og ho skapte store debattar. Eg har til og med finne debattar om ho på paranormal.no for ikkje så lengjesidan. Eg skapte ho av di eg ville sjekke korleis folk reagerte på ein tråd. Tråden handla om ei jente som trudde ho var eit spøkjelse. Ho hadde nemleg gått gjennom veggen eit par gongar, og hadde mange grunnar til å tru at ho kanskje eigentleg var daud, men ikkje hadde merka det før lengje etterpå.

Nokon trudde på Hannah, andre gjekk sterkt imot ho. Eg fekk difor stor grunn til å byggje ho ut. Etter kvart som motstanden mot ho auka, måtte eg argumentere som ho, og ho fekk stadig meir personlegheit. Etter kvart måtte eg gjeve ho meir støtte. Ho fekk to vener, Elisabeth og Lucy, som kom inn og støtta ho i debatten. Ei 15 år gamal jente trudde på Hannah, og byrja å snakke med ho på MSN, og då 15-åringen sleit med litt av kvart, og eg hadde bestemt at Hannah var ein klok og smart person, måtte ho kome med støttande råd om problem som hadde med sjølvmordstankar og sjølvskading å gjere. Eg var berre ti, og hadde ikkje høyrd om fenomenet før, men måtte gå inn i rolla som ein smart og reflektert elleveåring som i sannheit var eldre i hovudet enn utanpå.

Eg utvikla Hannah sin personlegheit i stor, stor grad, og samstundes min eigen. (Eg måtte jo tenkje dei smarte tankane før Hannah kunne skrive dei) Hannah skreiv smarte og kloke ting som eg sjølv aldri hadde klart å kome på tidlegare. Eg var rett og slett flink til å flytte inn i eit anna menneske sitt sinn.

Sidan Hannah vart større, måtte venene hennar og verta større. Lucy og Elisabeth. Eg lagde personlegheit på begge. I laupet av 6. og 7. klasse vart eg interessert i vampyrer, og bestemte meg for å gjere Lucy til vampyr. Ho skulle vere ei bleik og tynn jente som drakk blod. Eg vart god ven med Lucy, me vart godt kjend med kvarandre, og hadde mykje til felles. Lucy gjorde meg mørkare av personlegheit, eg byrja å likne meir på ho. Såleis kunne eg flytte så langt inn i Lucy som eg aldri før hadde flytta inn i ein person, og ho måtte difor etter kvart få litt slektningar.

Til dømes hadde ho tre brør, dei var trillingar, og eldre enn ho. Robbie, Glenn og Fabian, heitte dei. Det var naturleg at desse var forskjellege frå kvarandre. Robbie var nærast Lucy, og sidan foreldra deira var vonde menneske, flytta Lucy inn hos Robbie. Robbie fekk noko av den same mørke personlegheita som Lucy. Han skulle og vere vampyr. Det var han ho hadde fått denne eigneskapen av.

Det gjekk mange år der Robbie ikkje var noko anna enn storebror til Lucy, med eit par ekstra eigneskapar. Til dømes visste eg godt korleis han såg ut, og korleis han snakka. Han snakka ei dialekt svært teitt opp til riksmål, han hadde svart hår, han gjekk i mørke klede, og såg svært formell ut. Han var programleiar på fjernsynet. Han var tjuetre år gamal. Han var støttande, hyggjeleg og upersonleg.

For nokre år sida kom eg meir attende til han. Han var med i historier ved til dømes å dukke opp som Lucy sin storebror, men han var berre kort med, og han var alltid svært formell og storebror-aktig. Men, eg visste at det var noko mystisk med han. Mykje av di eg tidlegare hadde bestemt at han var vampyr. Dette med vampyrisme gjekk eg litt tilbake på, av di eg byrja å gjere ting meir realistisk. Lucy drakk framleis blod, men ho var ikkje “vampyr” i den forstand at ho var overnaturleg. Eg lurte på om det same gjaldt for Robbie. Men, han var full av hemmelegheiter, som ingen visste om, og sjølv ikkje eg fekk eit godt blikk inn.

Eg hugsar at eg grubla over kven han var i mange veker. Kva var det med han? Han hadde ein hemmelegheit, men eg visste ikkje kva slags. Ein dag slo det meg, pang: Robbie var ein seriemordar. Det passa han perfekt. Eg fann gradvis ut, gjennom fleire situasjonar eg laga i hovudet, kva han dreiv med. Menneske som fulgte etter han i mørkret for å finne ut kva han gjorde. Eg sette inn karakterar som eg kjende betre til å fylgje etter han og spionere, sånn eg gradvis fekk vite meir og meir. Til slutt fekk eg lov å sjå ting frå Robbie sitt perspektiv. Eg gjekk mykje kring i tankane hans og oppdaga litt av kvart. Han gjekk frå kald og kynisk til barmhjertig, og eg vart forvirra og skjønte ikkje heilt kva han eigentleg var. Det tok tid å skjøne kva han var for ei skapning. Det var mykje mystikk.

Dette er ganske annleis enn kva eg har høyrd andre fortelje om måten dei byggjer karakterar. Kvar og ein av karakterane mine har liknande bakgrunnar. Dei vart stort sett til gjennom andre karakterar som var mindre viktig. Som regel har eg laga ein karakter som eit konsept, og dei karakterane som ender opp som viktig for meg, er ofte ein ven av ein ven, eller ein slektning, av konseptet eg hadde i byrjinga. Dei kjem sakte til, over lengre tid, og eg nyttar ofte dei same om att og om att, av di det er så mykje å finne i dei.

Eg har aldri dikta opp ein hovudperson som ein hovudperson og opplevd at denne hovudpersonen har betydd mykje. Kvar og ein av hovudpersonane eg skriv om mange gongar, er menneske som starta som noko smått. Som til dømes ein storebror av ei venninne av Hannah.

Når eg vel kven eg skal ta opp og gjera meg kjend med, sånn som til dømes då eg valte å finne ut meir om Robbie Orderbye (som etter kvart berre vart eit kallenamn, og det verkelege namnet vart Robert og Orderbye vart skrive om til Orderby), går det etter kjensler. Eg får plutseleg kjensler for ein karakter. Gjerne ein eg ikkje kjennar så godt. Eg plukkar han opp, og byrjar å dykke inn i personlegheita for å finne ut kva som er der. Korleis gjer eg det? Alt er intuisjon.

Vegard Byfoss. Viktig karakter for meg, over veldig lang tid. Vegard Byfoss er ikkje berre ein karakter. I større grad enn Robbie, er han verkeleg. Han har ein utsjånad, som eg kan fotografere. Eg har bilete av han. Eg har stemma hans, og eg veit korleis han snakkar. Eg har kjenslene hans, og eg har hatt dei teitt, teitt opp til min eigen hjerne. Vegard er ein reell, eksisterande person. Han står ikkje i folkeregisteret som dei fleste andre ekte menneske, men sjølv om reglane menneska har laga for kva som er “ekte person” og ikkje er annleis enn dei eg har, så er og vert han eit menneske som føler og lever, meir enn ein romanfigur, meir enn nokon som er “dikta opp”.

Korleis vart Vegard til og kvifor heitte han Vegard?
Mindre interessant. Nettopp difor skal eg fortelje det:

Eg var tolv år. Eg skulle skrive ei vampyrhistorie. Eg hadde laga eit konsept. Konseptet var: Jente som er redd for blod, ho hatar blod, ho byrjar i ein ny klasse, ho møter eit par grusamma vampyrgutar som elskar blod. Dei går i klassen hennar, og dei irriterer vettet av ho ved å snakke om blod, bite og kutte i ho og drikke ho heile dagen. Gradvis vert ho snudd på hovudet sånn at fobien hennar går over til det motsette, ei like unaturleg kjensle, men mykje meir interessant. Kva heitte desse to gutane? Erik og Vegard. Kvifor heitte dei Erik og Vegard? Jo, av di eg gjennom oppveksten har kjent to rampegutar som heitte Erik og Vegard. Erik frå barnehagen, Vegard frå barneskulen. Etter kvart vart hovudpersonen forelska i Vegard, og Vegard fekk meir personlegheit. Hovudpersonen har aldri vist seg i nokre andre forteljingar. Vegard derimot, tok over alt eg skreiv. Difor byrja eg å skrive livshistoria hans sånn at han skulle halde seg unna dei andre tekstane eg skreiv. Eg har vorte kjend med Vegard frå han var 15 til han no snart er 19, men eg har dykka inn i historia hans frå han var fødd. Eg veit kva han har gjort i kvart einaste år av livet sitt frå til no. Eg veit alt om barndommen hans, og om familien hans. Barndommen hans fant eg ut av for eit par år sidan, og farsslekta hans fann eg ut av på same tid. No for tida finner eg ut meir om farsslekta. Kva dei held på med. Kva for slags folk dei er. Faren har fått mykje personlegheit.

Eg føler ikkje at dette er ting eg “finner opp”, men ting eg “finner ut”. Det er allereie der, eg må berre spørje, føle og forhøre meg med dei for å oppdage korleis ting heng i hop. Av og til kan eg finne opp noko, og føle at det er feil, og difor la det liggje. Ingenting kjem til som eit konsept. Alt er intuisjon.

Lucy er ein karakter eg har kome attende til i det siste. Då eg lagde ho som eit konsept, var ho særdeles annleis enn no. Det har skjedd etter kvart som eg har vorte kjend med ho. Mykje av personlegheita hennar oppdaga eg gjennom Robbie. Eg skreiv om Robbie, og skreiv difor og om Lucy som budde hos han, og fann ut meir og meir gjennom dette. Dette er dømer på ting som har forandra seg grunnleggjande:

- Lucy er tynnare no enn då ho kom til. Ho var tynn, men ikkje så tynn at det var alvorleg. No er ho for tynn til å vere fruktbar, og viss ho mot alle odds skulle verte gravid, vil det ende med spontanabort.
- Lucy har vorte lågare. Før var ho høg nok til at det var normalt, no er ho knøttliten. Eg vil rekne med at ho er cirka 1.50 høg, kanskje til og med eit par centimeter under.
- Ho har vorte meir barnsleg. Tidlegare var ho ganske vaksen, og ho kan og verka vaksen ved fyrste augnekast (sjølv om ho er låg). Ho kan ha vaksne augne, og ein reknar med at ho er moden inni seg som fylgje av alt ho har vore gjennom. Dette er ikkje sant. Då eg fann ut om fortida hennar oppdaga eg og at ho ikkje har forandra seg nemneverdig frå då ho var sju år.
- Ho har ikkje empati eller medkjensle. Lucy har totalt fråvere på emne til å føle det som andre føler. Ho kjennar ikkje noko stikk i hjartet når andre, sjølv ikkje Robbie, har det vondt. Det kan handle om at ho har vore så undervektig at mange områder i hjernen ikkje har vorte utvikla som dei skal. Iallfall eig ho ikkje medkjensle. Dette tok det lang tid før eg skjønte, av di ho oppfører seg som om ho har medkjensle. Viss du gret så trøyster ho deg. I ettertid har eg finne ut at grunnen til at ho trøyster deg, er av di ho likar fysisk kontakt og nærleik. Ho likar menneske som er lei seg, av di dei ligg stille sånn at ho kan liggje oppå dei. Ho er med andre er ei god støtte når ein har det vondt, men ho vil helst ikkje at du skal få det bra igjen. Ho kan faktisk finne på å gjeva broren sin P-piller, av di ho sjølv vart deprimert av å gå på dei, og gjerne vil at han skal vere meir heime.
- Ho har ikkje anoreksi. Lucy er ikkje oppteken av å vere tynn, sånn som eg kunne tenkje tidlegare av di ho ikkje eter noko. Men, ho har ikkje noko imot næring i seg sjølv. Du kan få ho til å ete eit heilt måltid, så lengje du puttar det i ein smoothiemaskin fyrst. Det er å tygge ting ho har noko imot. Kvifor er eg ikkje sikker på, men eg trur det kan vere eit traume frå barndommen.

Cato
Dette er den einaste karakteren eg har som eg lagde som eit tydeleg konsept, og som har vorte viktig for meg. Cato vart til då eg gjekk på REMA1000, tok tak i ei flaske sprutekrem og ein mann sendte eit merkeleg perverst blikk til meg. Eg lagde den same situasjonen i ei historie, men då var det Satan som gjekk i butikken for å kjøpe krem til ei jente han var på besøk hos. Mannen som såg på han var Cato, og dei gjekk heim til han og hadde sex med kvarandre. Cato vart ein mann som likte å forføre tilfeldige menneske, og dette er og ein av dei få eigenskapane han framleis har. Dette er visst ein tvangstanke, og det kompliserer forholdet han no er inne i. Han er tidlegare narkoman (dette visste eg av di han gjekk i slitte klede og så merkeleg ut), som framleis er alkoholikar. Fleire ting om han har eg finne ut av gjennom lang tid. Til dømes:
- Cato har dreadlocks
- Cato har så sterke intuisjonar at han mest sannsynleg er klarsynt, viss det går an
- Han har matchokomplekser (det er det eg kallar det når ein mann er så redd for å verke feminin at han unngår situasjonar som kan få han til å verke feminin)
- Han har legninga “panfili”, men seier sjølv at han er likegyldig og ikkje har noko spesifik legning (dette passar med punktet over gjennom at han aldri er passiv i senga)
- Han lukkar aldri døra i huset (Dette er ting som har vorte interessant gjennom at han går ut av huset, og at døra står open, og dyr kjem inn. Mange av dei har praktisk talt flytta inn, og han kan til dømes finne hønsereir i dusjen. Eg klarer ikkje å få han til å lukke døra uansett kva eg gjer, difor er det meir enn berre eit konsept, det er eit uforanderleg faktum)

Sidan han er sexavhengig må han sjølvsagt ha ein god knullekompis. Jakob. I byrjinga var Jakob same person som Cato men berre i ein annan kropp, men etter kvart har eg finne ut meir om han og, gjennom å snakke som han i dialogar med eit anna menneske sine karakterar, og debattere under namnet hans.

- Jakob er dramatisk. Dette er motsett av Cato. Cato er likegyldig og avslappa kring alt, han er fullstendig sløva ned, kanskje som fylgje av heroinen han har gått på. Jakob er motsett. Han har gått på amfetamin, og dette kjem inn i personlegheita hans ved at han er paranoid og engsteleg heile tida. Han har store redde augne og er full av konspirasjonsteoriar som ingen har høyrd maken til.
- Jakob trur på alt han høyrer. Uansett kva ein fortel Jakob, aksepterer han det som sanninga. Det einaste ein ikkje kan forandre, er ideologi:
- Jakob er kommunist.
- Han er kjønnslaus. Med at han er kjønnslaus meiner eg ikkje at han ikkje er ein mann (sjølv om han er tjuefire lurer eg på om det ikkje er meir korrekt å kalle han ein gut, då han sannsynlegvis ikkje er eldre enn femten i hovudet), men at det ikkje er spesielt viktig for han å vere det. For det fyrste vil det seie at han ikkje har nokre trekk som er korkje maskuline eller feminine. Dette er ikkje noko ein tenkjer over med ein gong, av di han går i bukse og genser og ting som godt kan passere som manneklede, men eg trur han vart forvirra då han kom i puberteten, og lurte på kvifor stemma vart mørkare og kvifor han fekk så mykje hår her og der. Men, han har ikkje noko ynskje om å få ein kvinnleg utsjånad. Viss Jakob hadde vore aseksuell, ville han mest sannsynleg hatt lyst på ein operasjon som gjorde han totalt kjønnslaus. Viss Jakob hadde hatt ein damekropp, ville han sannsynlegvis ikkje hatt noko ynskje om å ha ein mannekropp, på same måte som han ikkje vil ha ein damekropp når han har ein mannekropp. Han er med andre ord svært likegyldig til heile fenomenet, og ender opp med å vere den mest androgyne karakteren eg har, sjølv om ingen ville gjetta det ved fyrste augnekast.

Eg har nok snakka meg vekk her og der, men no har eg gått gjennom korleis mange av dei viktigaste karakterane mine vart til. Eg kunne fortsette i all æve med karakterar som er viktige, men eg stoppar her. Eg har fortald korleis dei kom til, korleis dei vart forma etter kvart og korleis eg vart kjend med dei. Dette er ein slags intro til det eg kjem til å skrive meir om, nemleg karakterbygging. Då kjem eg til å rive meg laus frå mine eigne karakterar, og fortelje om triks ein kan nytte for å verta kjend med nokon. Eg kan kome til å nytte dømer, men berre som verkemiddel til å få fram korleis ein kan nytte dei forskjellege framgangsmetodane.

Følg med!